Buz Mağarası

Küçük Ağrı Dağı'nın güney eteğinde Hallaç köyünün 3 km kuzeydoğusunda,meteor çukuru ile aynı lav tüneli üzerinde bulunan doğal anıt mağarasıdır.Mağara,uzun eksenli ,elips biçiminde,yaklaşık 100 metre uzunluğunda ,8 metre derinliğinde ve yayvan bir çukurdur.Mağaranın ağzı esas çukura göre biraz yukarıda kalmaktadır.İçinde bazalt lavlar,kayalar ve bu kayaların üzerinde saf ve temiz suların donmasıyla oluşmuş buz tabakaları vardır.Kışın fazla soğuk olmayan bu mağara,hava akımının etkisiyle yukarıdan damlayan suları dondurarak buza çevirmektedir.Doğubeyazıt ilçesinin en sıcak yerinde böylesine geniş bir çukurda dışarıdaki sıcaklığa zıtlık gösteren buzdan sarkıt ve dikitler,insanı şaşırtacak şekildedir.
Mağaranın ağzından süzülen,güneş ışığı mağara içindeki buzlar üzerinde ışık oyunları yapmaktadır.
Doğubeyazıt ovasında çok sayıdaki bataklıktan anlaşılacağı üzere yer altı suyu tablası çok yüsektir.Bu durumda hava akımının mağaraya doğru uzanan lav tüneli aracılığıyla mağaranın dip kısmından gelip mağaranın içini soğutan ve mağara tavanı üzerindeki kaya kesiminden süzülerek damlayan suyun donmasına yol açan bu soğuk havanın özel bir bileşimi olduğu sanılmaktadır.Mağara içinde kuşların yuva yapması,şimdiye kadar mağara içinde kimsenin etkilenmemesi ve devamlı buz-su alınması,hava bileşiminin zehirsiz olduğunu göstermektedir.
Yöre halkının BUZLUK olarak adlandırdığı bu mağara,çevresindeki insanların su ihtiyacını karşılamaktadır